Esansiyel yağlı asitler (EFAs), özellikle inflamasyonda, bağışıklık ve merkezi sinir sisteminde birçok bedensel sistem üzerinde etkiye sahiptir. Hipolipidemik etkiye sahip omega-3 yağ asitleri, hipokoagülasyon, anti-trombositik, anti-inflamatuar ve immünomodülatör etkiler göstermektedir (Kunyanga ve ark., 2013).

Prostaglandinler (PG), birçok farklı bitki ve bazı mikroorganizmalarda tespit edilmiştir. PG, ilk olarak prostat bezinde, trombositlerden tromboksanlar (Tx) ve lökositlerden lökotrienler (LT) olarak sentezlendiğinden ötürü farklı isimler ile anılmıştır. Lipoksinler, lipoksijenaz etkileşimleri yoluyla sentezlenen anti-inflamatuar eikozanoidlerdir. PG ve LT, fosfolipaz A2 ile salınan araşidonik asitten (AA) türetilen ve çeşitli homeostatik biyolojik işlevlerde ve inflamasyonda rol oynayan güçlü eikozanoid lipid aracıları olduğu tespit edilmiştir (Funk, 2001). Yağ ve yağ asitleri, hayvansal organizmaların cinsi olgunluğa erişiminde ve gelişimlerinde önemli rol oynadığı belirlenmiştir (Harlıoğlu ve ark., 2012). Ġlaç tedavisi, siklooksijenaz (COX) ve lipooksijenaz (LOX) enzim sistemlerini başarıyla bloke etse bile, AA epoksi türevleri gibi diğer zararlı moleküllere dönüşebilmektedir. Bu nedenle, eikozanoidleri içeren hastalıkların tedavisinde başka bir yaklaşım araştırılmıştır. Bunun en belirgin yaklaşımı ise diyet değişiklikleri ile eikozanoid üretimini önlemeye çalışmak olduğu görülmüştür. LT’lerin, bronkospazmı indüklediği, ancak, aspirin gibi PG inhibitörlerinin, LOX enzimleri için daha fazla AA bırakarak astım atakları gibi rahatsızlıkları indükleyebildiği tespit edilmiştir. Yakın zamanda, ağırlıklı olarak LT sentezini bloke eden LOX inhibitörleri üzerinde durulmuştur. 5- LOX, LT sentezini bloke etme konusunda kilit enzim olarak tespit edilmiştir (Jin ve ark., 2013).

Etki Mekanizması Omega-3 doymamış çoklu yağ asitlerinin (PUFA) etki mekanizması ve terapötik kullanımı kısmen eikozanoidlerin durumuna etkilerinden kaynaklandığı düşünülmüştür. Balık yağının hipolipidemik etkisinin, çok düşük yoğunluklu lipoproteinlerin sentezini baskılayıp, safra atılımını arttırdığı tespit edilmiştir (Lautenschläger, 2003). Balık yağı ile beslenmek, eikozapentaenoik asit (EPA) tarafından inflamatuvar hücre zarlarında AA’nın kısmen değiştirilmesi ile sonuçlanmıştır. EPA, fosfolipaz A2 ile fosfolipidlerden AA salınımını ve AA’nın COX ile oksijenlenmesini inhibe ettiği belirlenmiştir (Prusakiewicz ve ark., 2009).

Bitkilerin doğrudan kullanımının yanısıra ekstrakt olarak elde edilen n-3 serisi yağ asitlerinin sucul canlıların sperm ve yumurta üretiminde olumlu sonuçlar verdiği görülmüştür (Harlıoğlu ve ark., 2011; Harlıoğlu ve ark., 2013). Bitkisel kaynaklara bakıldığında dünya çapında bu amaçla kullanılan çia tohumu, keten tohumu, fındık, yer fıstığı gibi birçok bitki tespit edilmiştir (Asif, 2011). Diğer bağlamlarda yararlı olan yağlar (zeytinyağı, keten tohumu yağı, buğday tohumu yağı vb.) daha az doymuş yağlara sahip olabilir ve yararlı bileşenler ihtiva edebilirler ancak balıklar, önemli bir omega-3 profili sergilemesinin yanı sıra dokoza hekzaenoik asit (DHA) ve eikoza pentaenoik asit (EPA) içeriği ile ön plana çıkmıştır (Simopoulos, 2002). Ulmus davidiana planch (Ulmaceae, UD), tarih öncesi anti-inflamatuvar ve anti-kanser tedavisinde yaygın olarak kullanılan ve Korede yetişen tıbbi bir bitkidir. Bu bitki üzerinde yapılan çalışmada UD’nin vitro osteoblast hücre büyümesini seçici ve etkin bir şekilde inhibe ettiği, COX-2 sentezinin baskılanması yoluyla PGE2 sentezinin inhibisyonu ve bu şekilde anti-inflamatuvar etkisi belirlenmiştir (Jin ve ark., 2008). Güney Afrika’da yetişen sekiz adet tıbbi bitki türünden (Bulbine frutescens L., Combretum mkhuzense Loeff., Crinum moorei Hook f., Drimia robusta Bak., Eucomis autumnalis Mill., Hypoxis hemerocallidea Fish and Mey., Merwilla natalensis Planch., Tulbaghia violacea Harv.) elde edilen lektin benzeri proteinlerin PG sentezini inhibe edici özelliğinin incelendiği bir diğer çalışmada ise bitki lektinlerinin, anti-inflamatuvar özellikleri tespit edilmiştir (Gaidamashvili ve Staden, 2006).

Stefania tetrandra, Çin ve Kore’de romatoid artrit, akciğer silikozisi ve hipertansiyon gibi çeşitli inflamatuvar durumların tedavisinde kullanılan bir bitkidir. Tetrandrin, mast hücre degranülasyonunu (histamin kaynağı) azaltırken yabani çiçek polenlerine maruz bırakılan farelerde konjonktiviti etkili bir şekilde azalttığı, ayrıca inflamatuvar sitokinler interlökin-1 (IL-1) beta ve interlökin-5 (IL-5)’i düşürdüğü tespit edilmiştir (Ye ve ark., 2000). Luteolin doğada yaygın olarak bulunan kereviz, yeşilbiber, perilla yaprağı ve tohumunda ve papatya gibi gıdalarda bulunan bir flavonoitdir. Luteolinin, Ġmmünoglobülin-E (IgE) (alerji) antikorları ile sıçanlarda oluşturulan karşı koyma uygulamasında mast hücrelerinden histamin salınımını inhibe ettiği tespit edilmiştir. Luteolin ayrıca IgE antikoru ile uyarılmış ve kültürü yapılmış insan mast hücrelerinden histamin, LT ve PGD2’nin salınmasını engellediği bulunmuştur (Kim ve ark., 2005).

Newmark ve Schulick tarafından yapılan bir diğer çalışmada, fesleğen yaprağı (Ocimum basilicum) ekstraktının, COX-2 ve 5-LOX’u inhibe edici özelliği tespit edilmiştir (Newmark ve Schulick, 2000). Zencefilin (Zingiber officinale) kullanıldığı bir çalışmada ise zencefilin içerdiği bileşenlerin, Tx oluşumunu inhibe ederek trombositlerin sağlıklı bir şekilde işleyişini sağladığı tespit edilmiştir. Ayrıca, zencefilin inflamatuvar PGE2 ve PGI2)2 çeşit PG’lerin üretimini dengelediği ve arterleri dilate eden bileşiklerin üretimini azalttığı ortaya çıkarılmıştır (Srivastava ve Mustafa, 1989). Bu bitkilerden en dikkat çekeni keten tohumu (Linum usitatissimum) bitkisidir. Keten tohumu, yaygın olarak bilinen bir omega-3 yağ asidi olan alfa linolenik asidi (ALA), bir lignan olan sekoizolarikirezinol diglukoziti (SDG) ve lifli yapısıyla temel musilaj ihtiyacını sağlamaktadır. Keten tohumu, obeziteyi azaltıcı etkisi başta olmak üzere sahip olduğu bir çok bileşenlerinin farklı mekanizmaları etkilemesiyle birçok yönden pozitif biyolojik etkiler gösterdiği bulunmuştur (Mahabaleshwar ve ark., 2016). Isırgan yaprağından (Folium urticae) elde edilen ekstraktın uygulandığı bir çalışmada, romatoid artrit gibi otoimmün hastalıkların neden olduğu inflamasyonu inhibe ederek IL-2 ve interferon-gamma salınımını azalttığı gösterilmiştir. Ayrıca bu ekstraktın, Nükleer Faktör kappa B (NFkB) aktivasyonunu inhibe ettiği ve bu nedenle multimodal anti-inflamatuvar etkinliğe sahip olduğu ortaya çıkarılmıştır (Riehemann ve ark., 1999). Üzüm çekirdeği (Vitis vinifera)’nin fareler üzerinde iltihap önleyici etkisini araştırmak için gerçekleştirilen bir deneyde, ultraviyole-B (UV-B) uygulaması yapılarak farelerin derisinde iltihaplanma oluşturulmuştur. Kullanılan üzüm çekirdeği (Vitis vinifera) proantosiyaninlerinin (GSPs),’nin fare cildinde oluşan iltihabi duruma bağlı olarak lökosit infiltrasyonunu ve miyeloperoksidaz, COX-2, PGE2, siklin D1 ve prolifere olan hücre çekirdeği antijeni (PCNA) düzeylerini baskıladığı tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra üzüm çekirdeği verilmeyen UV-B ile ışınlanmış farelerin cildinde oluşan tümörler ile üzüm çekirdeği verilen fareler karşılaştırıldığında üzüm çekirdeği verilen grubun cilt tümörlerinin, iltihaplanmalarının iltihap belirleyicilerinin önemli derecede inhibe edildiği tespit edilmiştir (Sharma ve Katiyar, 2010). Meeran ve ark., diyetteki GSPs'lerin, fare derisinde TPA’nın yol açtığı ödem, hiperplazi, lökositler infiltrasyonu, miyeloperoksidaz, COX-2 ve PGE2 üretimini inhibe ettiğini keşfetmişlerdir (Meeran ve ark., 2009). Bitkilerin yanı sıra balık yağı ile yapılan başka bir çalışmada ise balık yağı alımına bağlı olarak inflamatuvar hücrelerin kapasitesinin azaldığı tespit edilmiştir. Ayrıca insan diyetine balık yağı takviyesinden sonra, mononükleer hücreler tarafından PGE2 üretiminde % 50-65 azalma olduğu bildirilmiştir (Endres ve ark., 1989).

PG, diğer prekürsörlere (dihomo-gama-linolenik asit ve eikozapentaenoik asit) kıyasla memeli dokularında en bol olan AA gibi yağlı asit öncüllerinden türetilen doymamış lipidlerdir. AA ayrıca kırmızı ette de bulunduğu tespit edilmiştir (Engin ve ark., 2016). Bitkiler üzerinde gittikçe artan araştırmalar, ağrı ve iltihaplanmanın önlenmesi için flavonoid kaynağı olan bitkilerin COX ve dolayısıyla PG üretimini inhibe edici etkilerini göstermiştir (Shakibaei ve ark., 2008). Özellikle soğuk su balıkların da bulunan zengin EPA ve DHA içeren omega-3 yağ asitlerinin kalitesi ve vücut tarafından kullanılabilirliği balıkların yağ asitleri kaynağı olarak kullanımının önemini ortaya koymuştur. Ancak yeterli miktarda et, yoğurt, peynir, balık, tavuk tüketilmemesine bağlı olarak oluşabilecek inflamasyonlarda, bu eksikliklerin omega-3 zengini bitkilerin tüketilmesiyle destekleyici olarak kullanılmasında faydası olabileceği düşünülmektedir.

Kaynak: https://www.munzur.edu.tr/birimler/dergi/Bilder/arsiv/BGD5-1/5.1.8.pdf

GEBELİK SIRASINDA DİKKAT İLE KULLANILMASI VEYA SAKINILMASI GEREKEN BİTKİLER

(İlk 3 ay) Kimyasal ilaç alımında ilacın farmakodinamik ve farmakokinetik kısımlarını tamamlama süreleri göz önünde bulundurularak çoğu bitki kullanılabilir. Buradaki liste de ilaç ile aynı anda kullanılmaması gereken bitkiler sıralanmaktadır. İlaç ile birlikte herhangi bir etkileşime girmeyecektir. Eğer özel durumlar hariç (aşağıda sıralanmaktadır) ilaç kullanıyorsanız bitkisel ürünümüzü ya ilaç alımından 1 saat önce yada ilaç aldıktan 2 saat sonra kullanabilirisiniz. Bu etkileşimler özellikle CYP450 enzimleri ve p-glikoproteinlerin çalışma prensiplerine göre tespit edilmiştir. Bitkiler; zehirler, öldürür gibi bilinçsizce açıklamalar taraflı kişilerin cehaletinden kaynaklanmaktadır. Her ilacın dozu kullanımı ve başka ilaçlar ile kullanım şekli vardır.

Özel durumlar

1. Hamileliğin ilk 3 aylık periyotunda rastgele bitkisel mamul kullanılmamalı.

2. Kemoterapi veya radyoterapi gören hastaların tedavi görmeden 15 gün önce, tedavi sırasında ve tedavi sonrası 15. güne kadar bitkisel herhangi bir ürün kullanmamalıdır veya bu süreye kadar bitkisel ürün kullanımını bırakmalıdır.

3. Ameliyat veya anestezi görecek kişi 2-3 hafta öncesinde bitkisel ürün kullanımını bırakmalıdır.

4. İnternette veya televizyonda kendini uzman olarak tanıtan herhangi bir uzman eczacıdan eğitim almamış kişilerin mamullerine güvenmeyin.

5. Bitkisel olduğu iddia edilen ama içerik olarak ekstrakt veya doğala özdeş aroma gibi tabirlerin kullanıldığı ürünler bitkisel değildir. Ürünlerimiz içerisinde kimyasal herhangi bir madde bulunmamaktadır.

GEBELİK SIRASINDA DİKKAT İLE KULLANILMASI GEREKEN BİTKİLER 

 KİLİN FAYDALARI:

-         Ciltteki fazla yağı alır (Absorbtion).

-         Yüzeydeki kalıntıları temizler (Adsorbtion). Özellikle makyaj kalıntıları.

-         Kan akışını uyarır.

-         Ölü cilt hücrelerini uzaklaştırır.

-         İltihaplanmayı giderir.

-         Ateşi düşürür.

-         Şişleri indirir.

-         Ağrıyı azaltır.

-         Virus-Mantar-Bakteri kökenli zararlı mikroorganizmaların (Mikropların) neden olduğu sivilce-akne-benek gibi cilt bozukluklarını onarır.

-         Toksinleri(Zehirli maddeleri) tutar (Absorbtion & Detoxification).

-         Cildin ve vücudun ihtiyacı olan mineral ve eser elementleri vererek cildi besler (Iyon transition).

-         Cildi, çevrenin zararlı etkilerinden (Egzoz, UV ışınları, Sert suların etkisi, vd.) korur.

ALTINTERİM KİL MASKELERİNİN NORMAL KİL MASKESİNDEN FARKLARI:

-         İçerdiği aromaterapi yağları (Uçucu yağlar) ile kilin içerisinde olabilecek zararlı etkenler yok edilir (Preservation).

-         Sahip olduğu doğal aromatik koku ile beyninizin limbik sisteminizi uyararak zindelik ve açık bir zihin sağlar.

-         Kilin yukarıda saydığımız özelliklerini ve etkisini yaklaşık 20 kat artırır.

-         İlave edilen Aromaterapi yağları sayesinde kil cilt tipinize uygun hale getirilir (Normal-Kuru ve hassas-Yağlı).

-         Cildinize ekstra koruma ve bakım sağlar. Normalde cildinize uygulayabileceğiniz aromaterapi yağlarının en iyilerinin, uygun oranlarının karışımı hazırlanmıştır. Bu sayede kil maskesinin haricinde herhangi bir aromaterapi yağı kullanmanıza gerek kalmaz.

Cilt tiplerine göre kullanım şekilleri:

Kuru ve Hassas ciltler: Cilde 1-2 mm kalınlığında uygulanır, 5 dakika beklenir, ılık su ile yıkanır. Başlangıçta haftada 1 defa uygulanır. Takip eden haftalarda 2-3, hatta 4 defaya çıkarılabilir. Uygulama sonrası 2 saat süresince krem veya herhangi bir losyon cilde uygulanmaz. 2 saat sonrasında Doğal nemlendirici spreyi kullanılır. Uygulama sonrası bölgedeki kan akışını hızlandırdığı için kızarıklık görülebilir. Bu kızarıklık 30 dakika içinde geçmektedir. Bu bir yan etki değildir.

Normal ve Yağlı ciltler: Cilde 2-3 mm kalınlığında uygulanır, 20 dakika beklenir, ılık su ile yıkanır. Başlangıçta haftada 2 defa uygulanır. Takip eden haftalarda 3-4, hatta 5 defaya çıkarılabilir. Uygulama sonrası 2 saat süresince krem veya herhangi bir losyon cilde uygulanmaz. 2 saat sonrasında Doğal nemlendirici spreyi kullanılır. Uygulama sonrası bölgedeki kan akışını hızlandırdığı için kızarıklık görülebilir. Bu kızarıklık 30 dakika içinde geçmektedir. Bu bir yan etki değildir.

Kansere Karşı Koruyucu Öneriler

Aşağıdaki uyarılar dikkate alınmalıdır:

·          Bol sebze ve meyve; az yağ ve kırmızı et tüketilmeli.

·          Beslenme alışkanlığında çeşitliliğe önem verilmeli, tek düze beslenmemeli.

·          Tahıl ve öğütülmemiş hububata önem verilmeli, işlenmiş şeker tüketilmemeli.

·          Doğal renklere sahip yiyecekler tüketilmeli, GDO’lu yiyeceklerden kaçınılmalı.

·          Doğal estrojen (fitoestrojen) ihtiva eden bitkiler kullanılmalı; sentetik hormonların bulunduğu gıda maddeleri alınmamalı.

·          Bol meyve ve sebze suyu tüketilmeli, alkol ihtiva eden içecekler kullanılmamalı.

·          Temiz havalı ortamlar da bulunulmalı, duman ve hava kirliliğinden kaçınılmalı.

·          Stresten kaçınılmalı, sakin bir ruh hali sağlanmalı.

NEFRİT HASTALIĞININ TESPİT EDİLEN NEDENLERİ

Systemic lupus erythematous (SLE), Bakteriyel enfeksiyonlar, Kulak iltihabı, Bademcik iltihabı, Çıban, Ateş, Diyabet, Böbrek taşı, prostat tümörü nedenlerden bir kaçıdır.

KAÇINILMASI GEREKENLER

1. Tuz, çikolata, ışkın, ıspanak, Fosfor ve proteinli yiyecekler, et, dondurulmuş gıdalar, işlenmiş peynir, süt ürünleri, kakao, Sigara, Alkol, paketlenmiş cipslerden uzak durulmalı.

2. İşlenmiş tüm yiyeceklerden (Katkı maddesi ve koruyucu bulunanlar) uzak durulmalı.

TAVSİYE EDİLEN YİYECEKLER VE KULLANIM ŞEKİLLERİ

Taze sebze ve meyve suları tüketilmeli ve bu meyve-sebze suları sabah-öğle-akşam yemeğinden yarım saat önce 1 su bardağı içilmeli. Papaya hariç diğer meyve sularına 14 gün devam edilir.

Tavsiye edilen meyve suları (Taze sıkılmış): Hindistan cevizi suyu, Üzüm suyu, Avokado suyu, Papaya suyu (4-5 gün), Havuç suyu, Pancar suyu, Kereviz suyu, Salatalık suyu. Ananas suyu, Kivi suyu, Portakal suyu. Her kür sırayla kullanılır.

Tavsiye edilen meyve ve sebzeler: Elma, Kavun, Brokoli, Sarımsak, Patates, Domates, Yeşil yapraklı sebzeler, Muz. (Her kür 4 gün süreyle kullanılır)

Tavsiye edilen bitkiler: Arpa, Keven, Adaçayı, Ekinezya, (Günde 3 defa 1’er su bardağı içilir).

Kantaron (Hyperium perfaratum) Türkiye’de binde birlik otu, kılıç otu, kuzu kıran, sarı kantaron, kanat otu, yara otu gibi isimlerle bilinmektedir.Ülkemizde 84 türü vardır. Hypericum perforatum L. ülkemizde Marmara, Karadeniz, Ege, Orta ve Doğu Anadolu, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yayılış göstermektedir (Güner vd., 2000).

Kantaron otu; kanser, şeker hastalığı, depresyon, kronik romatizma, mide ülseri, mide-barsak hastalıkları, diüretik yatıştırıcı ve karaciğer-safra rahatsızlıkları, sarılık, bronşit, diyare, dizanteri, yanı sıra boğaz enfeksiyonları, soğuk algınlıkları, kurt düşürücü, antiseptik, yara iyileştirici olarak özellikle yanık yaralarının (Kaçar ve Azkan, 2004; Baytop, 1999) tedavisinde kullanılmaktadır.

Kantaron otu Dünyada sıcak ve ılıman bölgelerde yayılış gösteren 400’ün üzerinde türü olup Avrupa’da 10, Türkiye’de 89 türü bulunur.Bunlardan 43’ü endemiktir. Hypericum L.’nin Türkiye'de en yaygın temsil edilen türleri, Hypericum perforatum L., H. Trigqetrifolium, Hypericum calycinum (Büyük çiçekli binbirdelik otu), H. empetrifolium Willd. (püren, sarı püren), H. scabrum L (mayasıl otu, kepirotu), H. tedrapetum Fries’dir (Davis, 1988; Baytop, 1974). Bu tıbbi bitkinin antitümör, antiviral, antidepresan, antibakteriyal, antiinflamatuar, analjezik ve hepatoprotektif etkilerinin olduğu belirlenmiştir. Hazırlanan tentürleri orta şiddetteki depresif durumlarda, özellikle menopoz sıkıntılarını giderici olarak kullanılır. Haricen bitkisel yağlar içinde hazırlanıp yara ve yanık tedavi edici olarak kullanılır (Çubuklu vd., 2002). Kantaron içerik olarak antrasen türleri (hiperisin ve psödohiperisin), flavonoidler, fenolik bileşikler (hiperforin), prosiyanidinler, C vitamini, karoten, protein, resin ve uçucu yağ barındırmaktadır (Ollivier ve ark., 1985; Dorossiev, 1985).

Hiperisin Kimyasal formülü: C30H16O8 olan hiperisin, naftodiantron yapısında olup psödohiperisin ve izohiperisin ile birlikte % 0,1–0,15’lik bir hacme sahiptir (Vanhaelen ve Vanhaelen-Fastre, 1983). Hiperisin’in antidepresan ve anksiyolitik etkisi olduğu ve iyi tolere edildiği belirlenmiştir.Etki mekanizmasıyla ilgili yapılan birkaç çalışmada sentetik antidepresanlara (SSRI ve MAOI) benzediği, hiperisin’in sigma reseptörlerine afinitesinin olduğu ortaya çıkmıştır (Bennet vd., 1998). Bitkide pseudohyperisin (protonaftodiontoron) / hyperisin (naftodiantoron) oranının yüksek tutulması veya içinde bulundukları veziküllerin geçirgen olmaması sayesinde bitki ışığa bağlı fotoharabiyetten korunmaktadır (Agostinis vd., 2002). Hiperisin küçük dozlarda mental depresyona karşı tonik ve stimülan olarak kullanılmaktadır. Ayrıca tümor hücreleri ve viruslar üzerinde güçlü bir fotodinamik etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir.Bu kabiliyetinin ışığa bağlı arttığı da belirtilmiştir (Potacka, 2003).

Yapılan bir çalışmada doza bağlı olarak insan lenfosit kültürlerine hiperisin uygulamasının ışık uyaranı kullanmadan da genotoksik etki gösterebileceği gözlenmiştir. Kanser tedavisi için kullanılan hiperisin dozunun çok iyi ayarlanması tavsiye edilmiştir.Sonuç olarak zeytinyağında bekletilmiş kantaronun fototoksik etkileri açısından tehlikeli olabileceğini vurgulamaktadır (Kaştan, 2006). Halbuki hiperisinin etkisi ile kantaronun etkisini bir tutmak mümkün değildir.Uygulamada hiperisin kullanılırken bu etkinin kantaron otunun etkisi olarak nitelemek yanlış bir tespittir. Etkin maddelerin çoğu ısı, ışık ve neme karşı dayanıksız olduğu için saklama koflulları ekstrakların ve ticari preperatların aktivitesinde önemlidir.Son yıllarda yapılan araştırmalarda bileşenlerden hiperforin ve flavonoid yapısındaki bileşiklerin bitkinin antidepresan etkisine katkı sağlayan ana maddeler olduğunu göstermektedir. Kantaron bitkisinin bir bütün olarak oluşturduğu etki, ekstrakte edilip içindeki hiperisinin eldesiyle açığa çıkan etkiden daha güçlüdür (Alternative Medicine Review, 2004; Choudhuri ve Valerio, 2005). Diğer bir çalışmada kantaron otunun gastrointestinal rahatsızlıklar, halsizlik, konfüzyon, baş dönmesi, ağız kuruluğu, saç dökülmesi, manik bozukluk, hiperaktivite, irritasyon, alerji, ışığa duyarlılık gibi istenmeyen olaylara neden olabildiği bildirilmektedir. Yine benzer bir çalışmada bu otun ekstraktındaki etken maddeler ışıkla reaksiyona girerek serbest radikaller meydana getirmektedir. Serbest radikaller; hücrelere zarar vermenin yanı sıra, örneğin; gözdeki yapısal proteinlere saldırarak katarakta yol açabildiği denilmektedir (Erdem ve Ata Eren, 2009). Ancak iyi incelendiği bahsedilen çalışmaların hiperisin ile gerçekleştirildiği görülmüştür.Dolayısıyla bu etkilerin kantaronun kullanımında meydana geleceğini söylemek mümkün değildir. Bazı çalışmalarda hiperisindeki gibi bitkiden ekstrakte edilen maddelerin saf olarak kullanımı ile ortaya çıkan yan etkiler bitkinin yan etkileri olarak yansıtılmakta.Hâlbuki bitki içerisinde saf olarak bulunmayan ve de çok düşük oranda bulunan bu maddenin, bitki kullanımı ile oluşan yan etki diye yansıtılması büyük bir yanılgıdır.Böyle bir olgu tamamen yanlış bir bilgi vermedir.

Kantaron otu asırlardır değişik hastalıkların tedavisinde kullanılmıştır.Modern fitoterapinin teknolojiye bağlı gelişimiyle bitkilerin içerdiği maddelerin tespiti kısmen sağlanmıştır.Yeni teknolojilerle her geçen gün bitkilerin içerisinde yeni maddeler bulunmaktadır.Bulunan maddelerin saf olarak elde edilmeleri ve bu maddelerin farmasotik teknolojilerde (galenik farmasi) kullanımı ile kimyasal ilaçlar üretilmektedir. Gerek başka maddelerin ilavesi gerekse bitkilerden tüketme yöntemiyle çıkarılan bu saf maddeler bir bitkinin içeriğinin neredeyse 1000–1000000 katı kadar olmaktadır. Bu şeklide hızlı etki ve buna bağlı olarak istenmeyen yan etkiler görülmektedir. Bitkilerle tedavilerde elde edilen sonuçların değerlendirilmesindeki hatalardan en büyüğü bitkiyi sadece bir madde olarak görme yanılgısına düşülmesi ve etkinin tamamının o maddeyle ilişkili olduğunun yanılgısıdır. Nedenine gelince bitkiler sadece bir değil onlarca etken madde ihtiva edebilmektedirler. İçerisindeki maddelerin etkilerini tek yönlü düşünmek mümkün değildir.Bunları birleştirilmiş bir vitamin, mineral, antibiyotik vs.den oluşmuş bir kapsül olarak düşünmek gerekir.İçerisinde bazı etken maddelerin diğerlerine oranla yüksek oluşu o maddenin etkisinin vücutta daha güçlü olacağını göstermiştir (Altınterim, 2010).

Bitkilerdeki maddeler vücut tarafından kolay absorbe edilerek vücut bariyerlerine takılmadan büyük oranda emilirler, bitkiler tek bir maddeden oluşmayıp destekleyici maddeler, vitaminler, eser elementler, antibiyotikler, antioksidanlar ve besleyici maddeler içerirler, kimyasallar gibi kalıntı bırakmadıkları gibi vücuttan atımı kolay ve hızlı olmaktadır, molekül ağırlıkları hücre tarafından emilebilecek molekül ağırlığına sahiptir. Bunun yanı sıra tüketme ile bitkilerden elde edilen hiperisin gibi maddeler ise sadece o maddenin etkisini gösterir.Bu etkiden faydalanabilmek için ise her ilaçta olduğu gibi letal dozu belirlenir. Ancak bu maddenin saf olarak kullanımı istenmeyen yan etkiler doğuracaktır. Sonuç olarak kantaron bitkisinin, hidrosolünün veya aromaterapi yağının kullanım miktarı, saklama koşulları, kullanılacağı hastalık tipleri, kullanım sıklığına riayet edildiği müddetçe belirli yıkıcı bir yan etki görülmeyeceği anlaşılmıştır.Unutmamalıdır ki bir bitkinin etkisi ile içerisindeki etken maddeye özgü özel çözücülerle ekstrakte edilmiş etken maddelerin etkisi bir değildir.

Kaynak: https://www.researchgate.net/publication/282758319_Kantaron_Otu_Hypericum_perforatum_ve_Hiperisin?enrichId=rgreq-ff3e1949be6d4135fc2abc4d9ee9d82b-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI4Mjc1ODMxOTtBUzoyODM2ODMwNTY1NzAzNzRAMTQ0NDY0NjcxOTQ1MQ%3D%3D&el=1_x_2&_esc=publicationCoverPdf

FİTOTERAPİ

        Bitkiler dünyası bize sınırsız bir renkler ve biçimler zenginliği sunar. Ama yalnızca bununla kalmaz, yaşamımızı sürdürebilmemiz için gerekli olan oksijeni, besinleri sağlar ve sağlığımızı korur. Yani bitkiler ve insanlar arasında, insanlık tarihi kadar eski olan, çok yakın bir ilişki vardır. Günümüzden binlerce yıl önce insan, bitkilerin tedavi edici gücünü tanımış ve sağlıklı yaşayabilmek için ondan yararlanıldığını belirtmiştir. Atalarımız birçok acı deneyden sonra, bitkileri faydalı ve zehirli diye iki bölüme ayırmış, önceleri tuzak veya ok zehiri olarak kullanılan bitkileri, tedavi amacıyla kullanmaya başlamıştır. Anadolu, on üç bine yakın bitki çeşidiyle dünyanın en zengin bitki florasına sahip ülkelerinden biridir. Tarih boyunca tüm uygarlıklar bu zenginlikten yararlanmayı bilmişlerdir. Eski Mısırlılar, Asur ve Babil halkının tıp alanındaki bu ilerlemelerini, daha da ileri götürmüşler, bu bitkilerden hastalıkların tedavisinde, faydalanmışlardır. 1872 yılında Ebers tarafından keşfedilen ve milattan 1550 yıl önce yazılmış papirusta 450 kadar hastalık kaydedilmekte, bitki ve hayvansal kaynaklı ilaçlar bulunmaktadır. Edvin Smith tarafından bulunan papirüste de yara, kırık, burkulma vs. tedavi yöntemleri bulunmaktadır

         Fitoterapi Yunanca phytos = bitki ve therapy = tedavi kelimelerinin birleşiminden oluşan bir sözcüktür ve tıbbi bitkilerle tedavi anlamına gelir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 1980 yılında Tıbbi Bitkileri " Bir veya birden fazla organıyla tedavi edici veya hastalıkları önleyici olabilen veya herhangi bir kimyasal-farmasötik sentezin öncüsü olabilen bitki çeşitleridir." şeklinde tanımlamıştır. WHO tanımlamasına göre, “bitkisel ilaç” aktif içerik olarak bitkilerin toprak altı veya toprak üstü kısımlarını (çiçek, kabuk, kök, meyve, tohum, yaprak) gibi yada başka bitkisel materyali yahut ta bunların kombinasyonunu ham halde veya bitkisel preparatlar halinde taşıyan günümüz ilaç endüstrisi teknolojisinin tüm gerek ve kurallarına uygun olarak hazırlanmış, bitmiş veya etkilenmiş tıbbi ürünlerdir. Bitkisel materyal, usare, zamk, sabit yağ gibi tanımlanmış etken maddelerle kombine edilmiş bitkisel materyal taşıyan ve bitkiden saf olarak izole edilmiş kimyasal madde içeren ürünler bitkisel ilaç olarak kabul edildiklerini belirtmiştir. Bitkisel ilaçlarla tedavide kullanılan bitkilerin botanik açıdan teşhisi yapılmış, mikrobiyolojik ve kimyasal kontrollü, etken madde miktarı belli, standardize edilmiş ve hijyenik şartlarda ambalajlanmış olarak hastaya sunulması gerekir. Artık bitkisel ilaçlar da, tüm diğer ilaçlarla aynı çizgiye yerleşmektedir, bu her ilacın etki-güvenilirlik-stabilite ve farmasötik kalitesini korumak için özen gösterilmesi gerektiği anlamına gelmektedir. Bitkisel ilaca ilginin yeniden canlanmasının ana kaynağı, kimyasal ilaçların her hastalığı tedavi etme yeteneğine sahip olamayışı, birçok yan etkilerinin bulunuşu ve çok pahalı oluşudur. Bitkisel preparatların yan etkisinin hemen hemen hiç bulunmaması bazen bunların sentetik ilaçlara tercihini bile sağlamaktadır.

     Bitkisel ilaçları ve uygulamalarını iyi anlayabilmek için onların botaniği, kimyası, farmakolojisi, toksikolojisi ve klinik etkilerinin bilinmesi gerekir. Bitkisel ilaçlarla tedaviye ilgi sonucu, Avrupa’daki bitkisel ilaçlarla tedavi derneklerinin birleşmesiyle 1989 da kurulan Europan Scientific Cooperative on Phytotherapy (ESCOP), bitkisel preparatlarda bilimsel olarak bir homojenlik sağlamak amacıyla, droglar hakkında monografiler hazırlanmakta ve Avrupa Birliği ülkelerinde sunmakta, üye ülkeler de ESCOP kurallarına esas olarak çalışmalarını yürütmektedir. Almanya, Fransa, İsviçre gibi ülkelerde özellikle Almanya’da bitkisel ilaçları modern tıpla birleştirmek için güçlü bir eğilim vardır. Her tıp öğrencisi bitkisel ilaçlarla tedavi dersleri almak zorundadır. Doktorların % 80’i bitkisel ilaçları düzenli olarak reçetelerine yazmaktadır. Bu konunun hazırlanmasında, bitkisel ürünlerin biyolojik ve morfolojik özelliklerinin tanıtılması ile balık hastalıklarının doğal yöntemlerle tedavi edilerek organik gıdalar elde edilmesine öncülük etmesi amaçlanmıştır.

Isırgan otu Urtica dioica L. (Urticaceae) ailesine mensup olup karbonik, kafeik, kafeoilmalik, klorojenik, formik, silisik, sitrik, fumarik, gıliserik, malik, oksalik, fosforik, kuinik, suksinik, treonik ve treono–1,4–lakton asitlerini; asetilkolin, betain, kolin, lesitin, histamin, serotonin ve glikoprotein aminlerini; izoramnetin, kamferol, kuersetin gibi flovonol glikozitlerini; kalsiyum, potasyum ve silisyum gibi mineralleri (%20’den fazla mineral ihtiva eder); çeşitli lignanları, kolin asetiltransferaz, skopoletin, β-sitosterol, tanenleri içermektedir. Özellikle kök altı izolektin, kumarin, triterpen ve fenilpropan yönünden zengin bir bileşime sahiptir. Isırgan otu (ot ve yaprak), doğal bir gıda kaynağı olarak Avrupa Konseyi tarafından kabul edilmiştir9 . Isırgan, ABD’de kullanımı emniyetli bir bitki olarak Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) tarafından listelenmiştir10. Isırgan otu (Urticaceae) Türkiye’nin birçok yerinde yabani olarak yetişen bir bitkidir. Türkiye’deki en sık görülen türü Urtica dioica’dır. Isırgan otunun antihemorajik ve hipoglisemik özelliklere sahip olduğu belirtilmiştir. Geleneksel olarak, uterin kanama, deri döküntüleri, bebeklik egzaması ile psikojenik egzama, burun kanaması ve özellikle sinir egzaması için kullanılmıştır. Monograf Komisyonu, romatizmal hastalıklar için destekleyici tedavi olarak ısırgan yaprağının, alt üriner sistem tedavisinde ve prostat büyümesi için ise ısırgan kökünün kullanımını onaylamıştır.

Ürtiker Hipokrat zamanından beri bilinmektedir. Bu terimin ısırgan otundan (Urtica urens) kaynaklandığı kabul edilmektedir. İlk kez 1882 yılında “Quincke ödemi” olarak isimlendirilmiş ve “can sıkıcı bir problem” olarak tanımlanmıştır. İmmünolojide belirgin ilerlemelere ve ürtiker formları hakkında artan bilgilere rağmen, halen “can sıkıcı bir problem” olmaya devam etmektedir.

Ürtiker kaşıntılı, deriden kabarık, ödemli plak ya da papüllerle karakterizedir. Altı haftadan kısa sürerse “akut ürtiker”, 6 haftadan uzun sürerse “kronik ürtiker” adı verilir. Lezyonlar derin dermis, subkutis veya mukozalarda meydana gelirse “Anjioödem” adını alır. Deriye temas eden maddelerle immünolojik veya non-immünolojik mekanizmayla oluşan kontakt dermatitte ısırgan yaprağı çok alerjen bir yapı gösterir. Bu tip ürtiker, genellikle fizik etkene maruz kaldıktan birkaç dakika ile yarım saat sonra meydana gelir ve en geç 1 saat içinde geriler. Lezyonlar kaşıntılıdır. Isırgan yaprağında bulunan asetilkolin ve histamin-glandüler tüyler deri ile temasa maruz kalındığında tahriş edici özelliktedir. Yapılan bir çalışmada; altı kişide ısırgan sokmaları proinflamatuvar aktivite ön farmakolojik analizini takiben, ısırganla temastan sonraki 5 dakika ve 12 saat içinde mononükleer hücreler, polimorfonükleer hücreler ve mast hücrelerinin hücresel yanıtı incelenmiştir. On ikinci saatte sadece mast hücrelerinin önemli ölçüde arttığı tespit edilmiştir. Isırgan özünün rat mast hücrelerinden in vitro histamin salınımına neden olmadığı görülmüştür. Başka bir çalışmada ısırgan tüyleri çıkarılmış ve deiyonize suyun içerisinde bırakılmıştır. Santrifüj sonrasında süpernatantlar yüksek performanslı sıvı kromatografi (HPLC), enzimatik analiz ve/veya davranış analizine tabi tutulmuştur. Sonuç olarak etkili olan tüylerin önemli bileşenlerinin histamin, okzalik asit ve tartarik asit olduğu, ısırgan tüylerindeki uzun süreli ağrının oksalik ve tartarik asit sayesinde olduğu belirlenmiştir.

ISIRGAN OTUNUN ANTİHİSTAMİN ETKİSİ

Isırgan otu ile yapılan bazı çalışmalarda isim itibariyle ürtikeri anımsatan ısırganın aslında oral kullanımlarda anti-histaminik etki gösterdiği tespit edilmiştir. Yapılan bir çalışmada ısırgan otu yaprağı ekstresinin, hem lipooksijenaz hem de siklooksijenaz aktivitesini inhibe ettiği gösterilmiştir. Lipooksijenaz ve siklooksijenaz araşidonik asitin prostaglandinlere ve lökotrienlere dönüşümünden sorumludurlar. Bu durumun, muhtemelen oral olarak ısırgan yapraklarından alınan histaminin olumsuz geri dönüşüm (negative feed-back) etkisinden kaynaklandığı düşünülmüştür. Bu sayede alerjik reaksiyonlar rahatlamıştır. Bir diğer çalışmada ise ısırgan özünün, saman nezlesi semptomlarına neden olan histamin reseptörlerinin ve mast hücrelerinin uyarımını engellediği tespit edilmiştir. Isırgan özü, siklooksijenaz-1 (COX-1), siklooksijenaz-2 (COX-2) ve Hematopoetik Prostaglandin D2 sentaz (HPGDS), pro-inflamatuvar yolların merkezi enzimlerini engelleme yoluyla prostaglandin oluşumunu durdurmaktadır.

Isırgan, ürtiker ve alerji vakalarında geçmişten beri sebepler listesinin başında yer alan bir bitki olmuştur. Deri ile temas halinde alerjen özellik gösterdiği tespit edilen ısırganın oral kullanımlarda herhangi bir alerji göstermediği gibi aksine anti-histaminik etki gösterdiği son yapılan çalışmalarda tespit edilmiştir19. Her ne kadar literatürde ısırgan bitkisinin, bilinç durum değişikliği ve gecikmiş ciddi alerjik reaksiyonlara yol açtığı varsayılmakta ise de bu tespitlerin ısırgan otuna ait olduğu bile tespit edilmeden yapılmış bir çalışma olduğu görülmüştür.

Bitkisel İlaç ve Bitkisel Karışım

        Bitkisel ilaç, ispençiyari veya müstahazar olarak hazırlanan, bitkiden elde edilen kimyasal saf maddelerdir. Piyasada bitkisel adı altında satılan haplar aslında ekstraksiyon ürünü olup kimyasal ilaç konumundadır. Bu maddeler aslında sağlık bakanlığı iznine tabidir. Bu maddeler elde edilmesi basit üretimi ucuz ve etkisi çok yüksektir. Dozları ayarlanamadığı için de kullanan kişilerde ağır yan etkiler görülmektedir. Bitkiden alkol ve alkol benzeri (etken maddeye özel çözücü) çözücü ile distile edilen bitkiden saf olarak elde edilen madde gerek molekül yapısında oluşan izomerler ile gerekse diğer tamamlayıcı maddelerin (fenoller, ketonlar, aldehitler, vs.) uzaklaştırılmasıyla saf hale gelir. Bu yönüyle bitkinin ham (işlenmemiş) halindeki yapısı değişmiş olur hem de miktarı çok yüksek olur. Örneğin 1 kg bitkideki etken madde miktarı 1-15 gr. iken 1 gramlık hap içerisinde bu madde 400-800mg ilave edebilmekteler. bir öğünde bitkiden alabileceğiniz etken madde miktarı en fazla 60 mg iken size her öğünde en azından 400 mg yüklenecek. Bununla birlikte yan etki oluşacak. Ekstraksiyon ürünleri saflaştırılmış kimyasal maddelerdir ve bunlar bitkisel tedavi olarak sunulamaz.

           Bitkisel karışımlar ise miktarları fitoterapist veya herbalist dr. tarafından ayarlanmış ham bitkilerden elde edilen karışımlardır. Bu karışımlar tamamen bitkilerden hazırlanan karışımlardır. Bitkiler herhangi bir işleme tabi tutulmamıştır. Bilinçsiz kişilerin hazırlayacağı karışımlada bile görülebilecek en ağır yan etki alerji veya ishaldir. Ama Ekstraksiyon ürünlerinde ölüme varan yan etkiler görülebilmektedir.

      Bundan ötürü ekstarksiyon ürünleri oldukça tehlikelidir. Rastgele kullanılmamalıdır. Özellikle bitkisel adı altında satılan ürünlere rağbet edilmemelidir. Bitkisel karışımlarda bitkinin doğadaki formu kullanılır yada bitkinin suyu yada yağı kullanılır. Bunlar vücudumuzun kolayca alıp kullanabileceği formlarıdır. Elbette bunlarında uzman kişilerin elinden geçmesi gerekmektedir. Uzman kişiler ise ya fitoterapist ya da herbalist olmak zorundadır.

         Kişiye özel olan fitoterapi uzun bir eğitim sonrası yapılabilir.

BİTKİLERİN ETKİ MEKANİZMASI

Bitkisel droglarda bulunan etkili bileşiklerin hastalıkları iyi etmekte gösterdikleri etki mekanizması çok değişik ve karmaşık olması nedeniyle henüz tam olarak bilinmemekle beraber bir fizikokimyasal olaylar topluluğu olduğu, burada özellikle enzim sistemlerinin rol aldığı anlaşılmıştır. Etki; drogun taşıdığı etkili maddeye, miktarına, alan organizmanın fiziksel yapısına, etkili maddeye karşı olan tepkisine, ilaç şekline, veriliş yoluna vs. bağlı olarak meydana gelmektedir.İstenen etkiyi elde etmek için genellikle küçük dozlardan başlamak, istenen etki elde edildiği zaman hastalık belirtileri kayboluncaya kadar devam etmek, kusma, ishal, baş dönmesi gibi zehirlenme veya yan etki belirtileri görülür görülmez ilacı kesmek pratikte kullanılması uygun bir yoldur.

Etkili bileşik kan yoluyla dağılarak doku hücreleri ile temasa geçer. Hücre ile temasa geçen etkili bileşik tesirini hücre zarı veya içindeki enzimler üzerinde gösterir. Hücre fonksiyonları enzimlerin etkisi ile yürüdüğü için, enzimler üzerindeki etkiler sonuç olarak hücre fonksiyonları üzerinde ortaya çıkar. Etkili bileşik hücre fonksiyonunu artırır veya azaltır. Hücre fonksiyonlarını arttıran bileşiklere “uyarıcı”, azaltan bileşiklere “yatıştırıcı” denilmektedir. Organizmada meydana gelmiş olan patolojik bir fonksiyon değişikliğini, tekrar normal duruma döndürebilme yeteneğine etkili maddenin  “tedavi etkisi” denilir. Bu etki drogun belirli bir miktarı ile elde edilebilir. Bu miktara  “efektif doz” veya “tedavi dozu” denilir. Etkili bileşikten daha yüksek miktarlarda alındığında maddenin “toksik etki”’si görülmeye başlar. Toksik etkinin görülmesini meydana getiren miktarların üzerindeki dozlar ölüm meydana getirebilir. Ölüm meydana getiren miktara ise “letal doz” denir. Bitkisel droglarda, etkili saf bileşiklere oranla, efektif doz ile letal doz arasındaki mesafe, oldukça geniştir. Bu nedenle bitkisel droglar ile zehirlenerek ölüm ihtimali saf etkili maddelere oranla çok daha azdır. Bu da halk arasında, etkili madde yerine, bitkisel drogların kullanılmasının daha uygun olacağının bir nedenini ortaya koyar.

BİTKİLERİN KORTİZOL ETKİSİ

     Bitkilerin kortizon ihtiva eden türleri aynı kortizon gibi çalışarak fosfolipaz A₂ aktivitesini inhibe eder ve böylece prostaglandinlerin öncül maddesi olan araşidonik asit bağlanamaz. Benzer şekilde uygun seçilen antienflamatuvar (iltihap giderici) ve analjezik (ağrı kesici) gibi steroid olmayan maddeleri ihtiva eden bitkiler prostaglandin endoperoksit sentaz’ı inhibe ederler ve böylece PGG₂ ve PGH₂ gibi ana prostaglandinlerin sentezini önlerler.  

Çörekotunun Tarihçesi

Çörekotu çok eskiden beri bilinen bir kültür bitkisi olup, ülkemizde, ekmek, çörek ve bazı peynir çeşitlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Hz. MUHAMMED (S.A.V.) ise hadislerinde "Çörekotuna kıymet verin, zira o ölümden başka her derde şifadır" buyurmuştur. Ortaçağ’ın başlarında çörekotu Avrupa ülkelerinde de önem kazanmış olup, Alman krallarından Büyük Karl ve Ludwig der Fromme 9. yüzyılda ülkelerinde çörekotu tarımı yapılmasını sağlamışlardır. 1031 yılında büyük Türk tıp bilgini ve filozofu İbn-i Sina eserlerinde tedavi edici çok yönlü etkilerini açıkladıktan sonra, çörekotu önemli bir tıbbi bitki olarak keşfedilmiştir. 18. yüzyıla kadar çörekotu halk arasında, kuduz ve yılan ısırmaları ile tümörlerin tedavisinde, antienflamatuvar (iltihap önleyici) ve süt artırıcı olmak üzere birçok amaçla kullanılmıştır. Ancak, batılı ülkelerde 200 yıl kadar unutulup, ihmal edildikten sonra, 20. yüzyılın sonunda bir tesadüf sonucu yeniden keşfedilmiştir.

Günümüzde Avrupa ve Amerika’da, veteriner ilaçları olarak da üretilmeye başlayan bitkisel ilaçlar, hayvanlarda özellikle koruma ve gelişimi artırma bakımından tercih edilen yan etkisiz maddeler olarak görülmektedir. Hayvanlarda görülen hastalıklara uygulanan geniş spektrumlu ilaçların hayvanların bünyelerinde birikim yaparak bunları tüketen insanları da etkilediği tespit edilmiştir. Bu etki, insanların bağışıklık sistemini olumsuz yönde etkilediği belirtilmiştir.

Genel Özellikleri

Çörekotunun genel özellikleri aşağıda verilmiştir.

Botanik sistematiği:

İLAÇ YAPIMINDA KULLANILAN BİTKİSEL DROGLAR

Tıbbi bitki, ilaç yapımında kullanılan bitkilere verilen genel bir isimdir. Bir bitkinin tümü taze veya kurutulmuş halde ilaç yapımında kullanılabileceği gibi, bitkinin bir veya birkaç organı veya kısmı da aynı amaçla kullanılabilir. Bunun için bitkinin hangi organının kullanıldığının da belirtilmesi gerekir. Bu nedenle raporda bitkilerin sadece Türkçe isimleri değil, Latince bilimsel isimleri de verilmelidir. Bir bitkinin ilaç olarak kullanılacak kısmı drog olarak tanımlanır. Bazı ülkelerde “drog” (drogue-drug) sözcüğü sadece bitkilerin eczacılıkta kullanılan organlarına ve ürünlerine verilen bir isimdir. Bazı ülkelerde ise genel olarak ilaç anlamında, bazense uyuşturucu ilaç anlamında kullanılmaktadır. Biz “drog” sözcüğünü, doğal ilaç hammaddesini ifade etmek için kullanacağız. Bitkisel ilaçlarla tedavi alanında kullanılan drog kelimesi Farsça bir kelimedir.

Eczacılık, kimya ve boya endüstrisinde kullanılan bitkisel, hayvansal veya madensel ilkel maddelere verilen bir isimdir. Bitkisel drog tabiri bitkisel ilaç hammaddesiyle eşdeğerdir. Yani haşhaş, Papaver somniferum, bir tıbbi bitki, haşhaş kellesi (Fructus papveris) veya afyon sakızı (Opium) birer drog’dur. Bitkisel droglar hücreli ürünler (kök, yaprak, kabuk, çiçek, tohum, meyve, vs.) hücresiz ürünler (zamk, usare, reçine, balsam, vs.) şeklinde olabilir. Bitkiden toplandıktan sonra kurutmadan başka hiçbir işlem görmemiş olan droglara ham drog adı verilir. Temizleme, ayıklama, boylarına göre ayırma, vs. gibi işlemlerden geçtikten sonra standart hale gelmiş olan bitkisel droglar kullanıma hazır hale gelmiş olurlar.

BİTKİSEL DROG PREPARATLARI

Bitkisel droglar doğrudan, bütün veya toz halinde, kullanıldığı gibi, galenik preparatı halinde de kullanılırlar. Geleneksel tıpta en yaygın preparat şekli çay’dır. Bu amaçla kullanılan bitkilere tıbbi bitki çayı, şifalı bitki çayı, çay otu (herbal tea) denir. Çay, demleme (enfüzyon) veya haşlama (dekoksiyon) şeklinde yapılabilir. Avrupa Komisyonu, bitkisel devalar, bitkisel droglar (vegetable drugs) ve bitkisel drog preparatlarını (vegetable drug preparations) tanımlamıştır. Craig’e (1999) ve Tanker’e (1990) göre bitkisel drog preparatları kapsamına bitkisel drogdan bir iletim sonucu hazırlanan ticari ürünler girmektedir. Bitkisel drogun toz edildikten sonra uygun bir organik çözücü ile gerekirse ısı ve basınç uygulayarak ve çalkalayarak, muamele edilmesi sonucu drogdaki etken maddeler çözücüye geçerler. Bu işlemeekstraksiyon (tüketme) adı verilir. Elde edilen ürün ise bir ekstredir.

Organik çözücülerin (örneğin; alkol, eter, aseton, hekzan, vs.) saf halde veya uygun karışımları halinde kullanılması sonucu drogdaki etken maddeler seçimli bir şekilde ayrılabilirler. Bitkisel droglar veya ekstreler, sanayide saf etken maddelerin izolasyonu amacıylada kullanılır. Chicouri ve diğ.’e (2000) göre, sanayide bu amaçla fraksiyonlu ekstraksiyon, çöktürme, kristallendirme, kramatografi, vs. gibi yöntemler kullanılır. Bazı bitkisel materyallerden elde edilen kimyasal bileşikler tıbbi kimyasalların yarı-sentezinde sentez ön maddesi olarak kullanılırlar. Yani, kendi başına tıbbi amaçla kullanılmayan bir bitkide, böyle bir kullanım potansiyeli varsa ticari ürün haline gelebilir.

Zeytin yaprağının antiseptik özellikleri zararlı bakteri, virüs, mantar ve parazitlere karşı oldukça etkilidir. Zeytin yaprağı içerdiği maddeler sayesinde dolaşım sistemi ve hipertansiyonu dengelemektedir. Hafif diüretik olan bu bitki soğuk algınlığı ve grip gibi bağışıklık sistemi eksikliklerinde ortaya çıkan rahatsızlıklarda iyi bir immünostimulandır.

Şimdiye kadar yapılan çeşitli çalışmalarda zeytin yaprağının, düşük seviyede doymuş yağ asitlerine, buna karşın yüksek seviyede tekli doymamış yağ asitlerine sahip olduğunu tespit etmişlerdir (Bahşi ve ark., 2016). Günümüze kadar yapılan çalışmalarda, zeytinyağının, diyabet hastalığına eşlik eden hiperglisemi hastalığının kontrol altında tutulmasından yine diyabet hastalarında sıklıkla görülen meme kanseri riskini azaltıcı etkisini tespit etmişlerdir. Diyabetiklerde sıklıkla görülen kan sirkülasyon anomalilerini gidermede kullanılan zeytin yaprağı kan akışını hızlandırarak etki gösterdiği, zeytin yaprağının hipoglisemik aktivitesinin iki ana mekanizmasından ilkinin, glikozla uyarılan insülin salınımının güçlendirilmesini gerçekleştirildiği, ikincisinin ise periferik glikoz alımının arttırılması ile gerçekleştiğini bulmuşlardır (Abdali ve ark., 2015). Zeytin yaprağındaki fenolik bileşikler hem antioksidan hem de antienflamatuvar özelliklere sahiptir. Bu özellikleri gösteren ana madde grubu olan sekoiridoidlerin yanı sıra (olöropin ve onun türevleri), içerdiği hidroksitirosol, polifenoller (verbaskozit, apigenin-7-glukozit, luteolin-7-glukozit), oleanolik asit içeren triterpenler, rutin ve diosmin gibi flavonoidlerde bu özelliklere sahip olduğunu belirlemişlerdir (BenaventeGarcia ve ark., 2002).

Etki Mekanizması

Zeytin yaprağı olöropin ve rutin, apigenin, luteolin, krisoeriol, hesperidin, rutin, kuersetin, kamferol gibi flavonoidlerin haricinde sayısız bileşiklere sahip olduğunu belirlemişlerdir (Bruneton, 1995). Zeytin yaprağında en yüksek seviyede bulanan madde olan olöropin, toplam maddelerin yaklaşık % 20’sini oluşturmaktadır. Yapılan çalışmalarda, bu maddenin hidrojen peroksite maruz kalan hücrelerdeki insülin salınımını baskılayıcı özellik gösterdiği tespit etmişlerdir (Cumaoğlu ve ark., 2011). Zeytin yaprağı ekstraktı yaygın bir şekilde insanlar üzerinde çalışılmıştır. Yapılan başka bir in-vitro çalışmada; kültür ortamındaki Jurkat hücrelerinin devamlı olarak hidrojen peroksit üretmesi sağlamışlardır. Fakat 100-mcg/ml seviyesinin üzerindeki ekstraktlarda ortamda kendi ürettiği hidrojen peroksit olmamasına rağmen ekstraktın DNA yıkıcı etkisinin ortaya çıktığını tespit etmişlerdir. Çalışma sonucunda zeytin yaprağının onarıcı ve tedavi edici etkisinden uzak olarak ekstraktlarının tek başına DNA hasarını gerçekleştirebileceğini belirlemişlerdir (Nousis ve ark., 2005). Zeytin yaprağında bulunan hidroksitirosol ve olöropinin ratlar üzerindeki etkileriyle ilgili yapılan uygulamalarda kan şekerini ve kolesterolü düşürücü etkisi tespit etmişlerdir. Yapılan bu deneylerde oksidatif stresi baskılayarak diyabetin yan etkilerini azalttığını da belirtmişlerdir. Zeytin yaprağı ile beslenen diyabetik ratlarda insülin salınımının arttığı, serum glikoz seviyesinin düştüğünü ve antiglisemik indeksin yüksek seyrettiğini belirlemişlerdir (Eidi ve Darzi, 2009). Bir diğer çalışmada, araştırıcılar zeytin yaprağının ratlara oral yolla verilmesiyle bitkinin hipoglisemik ve hipolipidemik aktivitesini ortaya koymuşlardır (AlarcornAguilara ve ark., 1998; Zarzuelo ve ark., 1992). Olöropin maddesinin uygulandığı tavşanlarda ise oksidatif stresi azalttığı tespit etmişlerdir (Andreadou ve ark., 2006). Diğer bazı çalışmalarda da olöropin ve hidroksitirosol maddelerinin antioksidan aktivitelerini belirlemişlerdir (Oliveras-Lopez ve ark., 2008). Zeytin yaprağı üzerine yapılan bir araştırmada, diyabetik sıçanlarda serum glikoz ve kolesterol düzeylerinde, istatistiksel olarak önemli bir düşüş olduğu ve zeytin yaprağı ekstraktının kullanımından 4 hafta sonra antioksidan etki gösterdiğini kanıtlamışlardır (Jemai ve ark., 2009). Olöropin, diyabetik hayvanlarda etkili bir hipoglisemik madde olarak bildirilmiştir. Zeytin yaprağı ekstraktındaki en bol aktif fenolik bileşik olan olöropin, alloksan ile indüklenen diyabetik tavşan modelinde kan glukozu, plazma malondialdehit (MDA) ve de oksidatif stresin diğer belirteçlerini azalttığını göstermişlerdir (Al-Azzawie ve Alhamdani, 2006).

Olöropeosit, alloksana bağlı diyabetli hayvanlarda antidiyabetik etkinlik gösterdiği, bu bileşiğin hipoglisemik aktivitesinin, glukozla indüklenen insülin salınımının otoantikasyonu ve artmış glikoz periferik alımı ile bağlantılı olduğu bulmuşlardır (Bnouham ve ark., 2006). Wainstein ve ark. (2012), tip 2 diyabetlilerde zeytin yaprağını, 14 hafta boyunca 79 hastaya uygulamış ve kandaki glukoz seviyelerini (HbA1c) ile açlık insülin düzeylerini, önemli ölçüde azalttığını tespit etmişlerdir. Zeytin yaprağının vazodilatör özelliklerini gösteren Grenada Üniversitesi araştırmacıları, hayvanların kan şekeri düzeyleri üzerinde olumlu etkileri olduğunu da bildirmişlerdir. Alloksan ile indüklenen diyabetli sıçanlarda, 16 ve 32 mg / kg dozların, kan glikoz değerlerini önemli ölçüde düşürdüğü ve periferik glukoz alımını doza bağımlı bir şekilde artırdığını tespit etmişlerdir (Gonzalez ve ark., 1992). Bunun yanı sıra luteolin ve oleanolik asit unsurlarının diyabetik sıçanlarda postprandiyal glukoz artışını inhibe edici etkisi olduğunu da göstermişlerdir (Komaki ve ark., 2003).

Şimdiye kadar bahsi geçen çalışmalar, zeytin yaprağının hipoglisemik etkinliğinin, diyabetiklerde glukozun metabolik alımını artırmak için insülinden bağımsız olarak çalışarak kan şekeri veya kan şekeri düzeylerini düşürdüğünü ortaya koymuştur. Her ne kadar ekstrakt kullanımında doz aşımına bağlı olarak DNA hasarını tetikleyici olarak görev yaptığı görülse de uygun dozlarda kullanıldığında zeytin yaprağı ekstraktının da etkili olduğu ancak yaprağın ham halinin daha etkili olduğunu belirtmişlerdir (Stickela ve Schuppan, 2007). Araştırmalar doğal zeytin yaprağının bileşiklerinin kan şeker seviyesini düşürdüğünü göstermiştir. Kurutulmuş yaprakların demlenmesi sonrası içimi diyabetiklerde tavsiye edilmiştir. Bu şekilde kullanılan zeytin yaprağı, diyabet, kardiyovasküler bozukluklar, viral ve mikrobik enfeksiyonlar dahil olmak üzere çeşitli kompleks hastalıkların tedavisinde etkili olduğu; ancak, bitkinin diğer geleneksel kullanımları için kanıtları değerlendirecek çalışmaların yapılmasının gerekliliğini vurgulamışlardır (Scherrera ve ark., 2005). Tip 2 diyabetli bireylerin sıklıkla bu koşullardan 'Metabolik Sendrom' (kardiyovasküler hastalık ve diyabet kombinasyonu) bir parçası olarak muzdarip olması nedeniyle, kan şekerini düzenlemek için zeytin yaprağının kullanımı tedavide önemli olduğu kadar, hipertansiyon ve hiperkolesterolemi tedavisinde de önem arz ettiğine değinmişlerdir (Woodman ve ark., 2002). Literatür, zeytin yapraklarında bulunan bileşiklerin çoğunun antioksidan özelliklere sahip olduğunu, diyabetle ilişkili zararlı etkileri önlediğini veya azalttığını göstermiştir. Zeytin yaprağı ve ekstraktının, insanlarda glikoz homeostazının iyileşmesi ile ilişkili olduğu ve yapılan hayvan deneylerinde nişasta sindiriminin ve emiliminin azaltılması yoluyla kolaylaştırılabileceğini göstermiştir.

Kaynak: https://www.munzur.edu.tr/birimler/dergi/Bilder/arsiv/BGD5-1/5.1.11.pdf

Zayıflamaya çalışırken yapılan en önemli hata nedir?
Aslında zayıflamaya çalışırken yapılan birçok yanlış var. Birinci ve en önemli hata şişmanlığı estetik bir problem olarak görmektir. Oysa şişmanlık bir hastalıktır ve aslında buzdağının görünen kısmıdır. Buzdağının altında diyabet, kolesterol, yüksek tansiyon ve insülin direncinin bulunduğu metabolik sendrom tablosu yatar. Aslında her biri ciddi bir sağlık problemi olan bu hastalıklara sebep olan mekanizmayı tedavi etmeden yapılan diyetler ya hiç başarıya ulaşmaz ya da kalıcı olmaz. Öte yandan herkesin kendi hormon değerleri ile kodlanmış metabolizma özellikleri vardır ve bu özellikler ikinci bir kişiye asla benzemez. Kilo alırken bu özellikler devrededir;  verirken de kilo almaya sebep olan faktörlerin bilinmesi gereklidir.
Bu kodları nasıl çözeceğiz?
Bu tamamen tıbbi bir yaklaşım gerektiren durumdur. Laboratuvar tetkikleri ile çözülebilir. Son yıllarda tüm dünyada bilinçli ve kalıcı kilo vermek isteyen kişilerin uyguladığı Metabolik Balans programı bunu hedefliyor. “Metabolik Denge” olarak ifade edebileceğimiz Metabolik Balans sadece bir zayıflama programı değil, adı üstünde metabolizmanın dengeye sokulması programıdır. 2002 yılında Alman Doktor Wolf Funfack tarafından geliştirilen program sadece tıp doktorları tarafından uygulanıyor. Hedef,  kişinin kilo vermesini ya da var olan kilosunu korumasını sağlarken metabolik sendrom tablosunun da önüne geçmek. Yani şekerini, tansiyonunu, kolesterolünü düşürmek,  kalbi, böbrekleri korumak.  Metabolik Balans programına başlamadan önce kilo vermek isteyen kişiden detaylı kan testi istiyoruz. Bu testlerde böbrek, pankreas, tiroit ve karaciğer değerlerini inceleyerek problem olup olmadığına bakıyoruz. Eğer metabolik bir problem varsa önce ona müdahale etmek gerekiyor.
İNSÜLİN DİRENCİ ŞİŞMANLATIR
Zayıflama programında kandaki şeker ve insülin düzeyi çok önemli. Çünkü kişiye özel beslenme programını belirlerken kişinin  yiyebilecekleri ve yiyemeyecekleri kan değerlerine göre seçilir.
Yani bizim kilo almamıza sebep olan insülin hormonu mu?
İnsülin hormonu salgısının dengesi, kilo almayı ve vermeyi etkileyen önemli faktörlerden biri. Bu dengeyi sağlayanlardan biri de yediklerimizdir. Kilo verirken işin sırrı kandaki insülini yükseltmemektir. En basit anlatımıyla kanda insülin yüksekliğinde vücut depo modunda çalışır ve alınan şekerli gıdaları yağa dönüştürür.  İnsülin yükseldiğinde hem hücrelerde yağ birikimi artar hem de yağ yakımı yavaşlar. Stres hormonu salgısı artarak vücutta tahribata neden olur. Özellikle yemeklerden sonra üzerimize ağırlık çöker ve enerjisizlik durumu görülür. Tansiyon ve kolesterol yükselir. 
KİLO?YAĞDAN?DEĞİL?ŞEKERDEN
Birçok beslenme programından farklı olarak bizim odaklandığımız nokta besinlerle alınan yağ değil. Çünkü kilo almanın temel nedenini yağlar oluşturmuyor. Kolesterolün yükselmesine de kolesterolden zengin gıdalar neden olmuyor. Vücutta yağ depolanmıyor ancak harcanamayan şeker yağa dönüşerek depolanıyor. Yağ birikimine neden olan şey yediğimiz yağlı gıdalardan öte aldığımız ve kullanamadığımız şekerli gıdaların insülin hormonu sayesinde yağa dönüştürülmesidir.
Bütün diyetlerde bir kalori hesabı var? Bir yere kadar bu hesapları yapıyoruz ama eninde sonunda sıkılıp bıkıyoruz…
Adı üstünde diyet, belli bir süre uygulanacak bir sistem anlamına geliyor. Zaten kişiye de bu şekilde sunuluyor. Hızlı kilo verdiren diyetler böyle… Diyetlerde kalori kısıldığı sürece mutlaka kilo kaybediliyor. Ancak eğer kalori kısıtlaması hatalı yapılırsa, vücut kas ve bağ dokusu kaybederse diyet bırakıldığı an hemen geri toparlıyor. Bu nedenle uygulanan diyetin dengeli ve sürdürülebilir olması gerekiyor. Oysa birçok diyet listesi kalori kısıtlaması üzerinden hareket ediyor. Bu da hızla kilo verdikten sonra yine hızla kilo almamıza sebep olan YO-YO etkisine yol açıyor.


GÜNDE 1 ELMA 
Metabolik Balans programının olmazsa olmazı günde 1 elma. Elma içeriğindeki peptin sebebiyle kolesterolu düşürüyor. Ayrıca vitamin ve mineralleriyle de beslenmeye destek oluyor. Bu nedenle programı uygulayanherkesin günde mutlaka 
1 elma yemesi gerekiyor.

ŞEKERE, HİPERTANSİYONA İLAÇSIZ TEDAVİ
Metabolik Balans sisteminde amaç, hayat boyu sürecek doğru beslenmeyi öğrenerek özellikle insülin seviyesini düşük tutmak, insülin direnci, reaktif hipoglisemi, Tip 2 şeker hastalığı kolesterol yüksekliği gibi hastalıkların ilaçsız olarak çözümüne katkıda bulunmaktır.

HANGİ YİYECEKLER KAN ŞEKERİNİ  DAHA ÇABUK YÜKSELTİYOR?
Glisemik indeksin bir yiyeceğin kan şekerini yükseltme özelliği olduğunu söyleyen Dr. Onur Yozbatıran, glisemik endeksi yüksek yiyeceklerin kan şekerini hızla yükselterek kilo yaptığını belirtti. Dr. Yozbatıran, glisemik endeksi yüksek, orta ve düşük gıdaları şöyle sıraladı:
Düşük glisemik indeksli gıdalar: Barbunya, nohut, kuru fasulye, mercimek, fındık, elma, portakal (çoğu meyve ve sebze), makarna, kepekli ekmek.
Orta glisemik indeksli gıdalar: Beyaz şeker, esmer pirinç, şeker kamışı, çavdar ekmeği, dondurma, fırında patates.
Yüksek glisemik indeksli gıdalar: Patates, beyaz ekmek, beyaz pirinç, işlenmiş meyve suları, muz, karpuz, krakerler, mısır cipsi, mısır gevreği.


Yemeğe proteinle başlayın  daha kolay zayıflayın 
Onur Yozbatıran alınacak küçük önlemlerle insülin dengesinin sağlanabileceğini söylüyor. Dr. Yozbatıran insülin seviyesini aşağıda tutabilmek için yapılması gerekenleri şöyle sıralıyor:
Günde 3 öğün yiyin: Öğünler arasında 5 saat bir şey yememek gerekir. Çünkü insülin şekere cevap olarak salgılanır ve insülin sayesinde şeker kullanılır.  İnsülin salgılandıktan 5 saat sonra vücuttaki doğal seviyesine gelir. Yani yeni bir gıda almak için insülin seviyesinin düşmesini beklemek gerekir. Aksi takdirde arada alacağımız özellikle şekerli gıdalar yine insülini yükselecektir.  İnsülin yüksekliğinde vücut basit anlatımıyla depo modunda çalışır ve alınan şekerli gıdaları yağa dönüştürür. Bu da çabuk acıkmamıza neden olur. Sadece şeker hastalarının ara öğün alması gerekir.
Yemeğe proteinle başlayın: Yemeklere ilk bir iki lokma proteinle başlamak midemize daha sonra alacağımız gıdalardaki şekerin kana geç karışmasını sağlar. Çünkü eğer mideye giren ilk besin şekerli gıda yani karbonhidrat olursa, şeker hızlı yükselir. İnsülin de bunu düşürmek için hızla yükseliyor. Oysa amacımız şekerin yükselişini ve insülin cevabının yavaş olmasını sağlayarak acıkmayı geciktirmek. Protein daha geç acıkmamızı sağlıyor.
Meyveyi yemekle beraber ya da yemekten hemen sonra yemek gerekir: Çünkü aç olarak ya da boş mideye yenen meyvenin içindeki şeker hemen emilip kana karışarak şekerin ani yükselmesine sebep olur. Pankreas, bu şekeri kullanabilmek  için yüksek düzeyde insülin salgılar. İnsülin yükselerek şekeri çabucak kullanır ve çabuk acıkmamıza neden olur. Oysaki yemek sonrası yenecek meyvenin içindeki şeker emilimi daha yavaş olur ve daha düşük miktarda insülin salgılanır.

GECE KUŞLARI DİKKAT!
Az uyumak  şişmanlatıyor
Dr. Onur Yozbatıran, en çok yağ yakımının gece olduğunu söylüyor. İnsan vücudunun gündüz farklı gece uykuda farklı enerji kaynaklarını kullandığını ifade eden Dr. Yozbatıran, “Vücut, gündüz enerjisini şekerden, gece uykuda ise yağdan alıyor. Günde en az 6-8 saat uyumak gerekiyor” diyor.